Photo credits: freepik.com
Οι οπτικές ενδείξεις παίζουν συνήθως ζωτικό ρόλο στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Εκτός από την κύρια ένδειξη για την αναγνώριση άλλων ανθρώπων, οι οπτικές ενδείξεις παρέχουν επίσης σημαντικές μη λεκτικές κοινωνικές πληροφορίες τόσο μέσω των εκφράσεων του προσώπου όσο και της γλώσσας του σώματος.
Μια συνέπεια της απώλειας όρασης είναι η ανάγκη να βασιζόμαστε σε μη οπτικές ενδείξεις κατά τη διάρκεια της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Αν και οι λεκτικές ενδείξεις μπορούν να μεταφέρουν σημαντικό όγκο πληροφοριών, αυτές οι πληροφορίες συχνά δεν είναι διαθέσιμες σε έναν μη εκπαιδευμένο ακροατή. Σε αυτήν την μελέτη, εξετάζεται η τρέχουσα βιβλιογραφία που εξετάζει πιθανούς τρόπους με τους οποίους η απώλεια κοινωνικών πληροφοριών λόγω απώλειας όρασης μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική λειτουργία.
Ένας μεγάλος αριθμός μελετών υποδηλώνει ότι η χαμηλή όραση και η τύφλωση αποτελούν παράγοντα κινδύνου για άγχος και κατάθλιψη. Αυτή η σχέση έχει αποδοθεί σε πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του άγχους για την εξέλιξη της νόσου και των βλαβών στην ποιότητα ζωής που περιλαμβάνουν δυσκολίες στην ανάγνωση και έλλειψη πρόσβασης στην εργασία και τις κοινωνικές δραστηριότητες. Ωστόσο, η ανασκόπησή μας προτείνει έναν πιθανό πρόσθετο παράγοντα που συμβάλλει στη μειωμένη ποιότητα ζωής, ο οποίος έχει μέχρι στιγμής παραβλεφθεί: η τύφλωση μπορεί να κάνει πιο δύσκολη την αποτελεσματική συμμετοχή σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, λόγω απώλειας οπτικών πληροφοριών. Η τρέχουσα βιβλιογραφία προτείνει ότι ίσως αξίζει να εξεταστεί το ενδεχόμενο εκπαίδευσης στη διάκριση φωνής και/ή στην αναγνώριση κατά την εκτέλεση της επανορθωτικής εκπαίδευσης σε τυφλά άτομα.
Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ)
Στα αρχικά στάδια του εκφυλισμού ωχράς κηλίδας (μιας προοδευτικής εκφυλιστικής νόσου της ωχράς κηλίδας, της κεντρικής περιοχής στον αμφιβληστροειδή που είναι υπεύθυνη για την υψηλή οπτική οξύτητα που απαιτείται για την ανάγνωση και την αναγνώριση προσώπου) τα συμπτώματα περιλαμβάνουν δυσκολία στην καθαρή θέαση αντικειμένων ή/και εμφανείς παραμορφώσεις. Με την πάροδο του χρόνου, χωρίς θεραπεία, η όραση επιδεινώνεται αργά, με αποτέλεσμα την απώλεια σημαντικών περιοχών της κεντρικής όρασης.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η ΗΕΩ έχει αποδειχθεί ότι μειώνει σημαντικά την ευαισθησία των ατόμων στα πρόσωπα, σε βαθμό που είναι πιθανό να επηρεάσει την αναγνώριση οικείων προσώπων και εκφράσεων του προσώπου.
Αρκετές μελέτες ποιότητας ζωής που εξέτασαν την ΗΕΩ έχουν συμπεριλάβει μέτρα άγχους και κατάθλιψης. Τα άτομα με απώλεια όρασης βοθρίου λόγω ΗΕΩ είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από κατάθλιψη και αναφέρουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής από τα άτομα χωρίς ΗΕΩ. Τα ηλικιωμένα άτομα με ΗΕΩ σημείωσαν σημαντικά χειρότερη βαθμολογία στην ποιότητα ζωής τους, τη συναισθηματική δυσφορία και την κατάθλιψη, με επίπεδα επιπολασμού έως και 33%, ειδικά όταν η απώλεια όρασης ήταν σχετικά πρόσφατη ή υπήρχε αντιληπτή έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης. Αυτή η κατάθλιψη φαίνεται να σχετίζεται με την απώλεια κοινωνικής δραστηριότητας: τα καταθλιπτικά άτομα με ΗΕΩ ανέφεραν φτωχότερη κοινωνική δραστηριότητα σε σύγκριση με μη καταθλιπτικά άτομα με ΗΕΩ.
Η συσχέτιση μεταξύ κατάθλιψης και ΗΕΩ μπορεί να είναι ισχυρότερη από τη σχέση με το άγχος. Μια μελέτη έδειξε συσχέτιση της ΗΕΩ τόσο με την κατάθλιψη όσο και με το άγχος. Ωστόσο, σε μια δεύτερη μελέτη, οι βαθμολογίες κατάθλιψης αλλά όχι άγχους βρέθηκαν να συνδέονται ισχυρά με τη σοβαρότητα της απώλειας οπτικής οξύτητας.
Γλαυκώμα
Τα πρώιμα συμπτώματα του γλαυκώματος (μια ασθένεια που βλάπτει το οπτικό νεύρο) περιλαμβάνουν απώλεια της περιφερικής όρασης, αλλά σε πιο σοβαρές περιπτώσεις της νόσου μπορεί να επηρεαστεί ένα μεγάλο ποσοστό του οπτικού πεδίου. Για άλλη μια φορά, μελέτες ποιότητας ζωής που εξέτασαν συγκεκριμένα βαθμολογίες που σχετίζονται με την ψυχοκοινωνική λειτουργία έχουν βρει ότι το γλαύκωμα επηρεάζει αρνητικά την ψυχοκοινωνική λειτουργία, με υψηλότερο επιπολασμό γενικευμένου άγχους και κατάθλιψης, ειδικά σε εκείνα που στερούνται κοινωνικής υποστήριξης.
Σύμφωνα με την ιδέα ότι οι δυσκολίες στην αναγνώριση προσώπου μπορεί να συμβάλλουν στην κατάθλιψη, οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του γλαυκώματος συσχετίζονται με την έκταση της απώλειας όρασης. Με την αυξανόμενη σοβαρότητα του γλαυκώματος, σε επίπεδα όπου η αναγνώριση προσώπου είναι πιθανό να επηρεαστεί, η ποιότητα ζωής μειώνεται και η κατάθλιψη είναι πιο συχνή.
Μελαγχρωστική αμφιβληστροειδίτιδα (ΜΑ)
Στα πρώιμα στάδια της μελαγχρωστικής αμφιβληστροειδίτιδας (μια προοδευτική εκφυλιστική ασθένεια του οφθαλμού που χαρακτηρίζεται από απώλεια φωτοϋποδοχέων που ξεκινά στην περιφέρεια του οπτικού πεδίου) τα συμπτώματα περιλαμβάνουν δυσκολία στην όραση τη νύχτα και μειωμένη περιφερειακή όραση. Καθώς η περιφερειακή όραση επιδεινώνεται, οι άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν «όραση τούνελ». Για άλλη μια φορά, πολλές μελέτες δείχνουν ότι η ΜΑ είναι ένας ισχυρός παράγοντας κινδύνου για κατάθλιψη και άγχος. Οι εκτιμήσεις επιπολασμού υποδηλώνουν ότι περίπου το 37% των ασθενών με ΜΑ πάσχουν από άγχος και το 15–26% πάσχουν από συμπτώματα κατάθλιψης.
Για άλλη μια φορά παρατηρείται συσχέτιση μεταξύ των βαθμολογιών ποιότητας ζωής, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής ζωής, του άγχους και της κατάθλιψης, και του βαθμού οπτικής αναπηρίας, όπως μετράται από την οπτική οξύτητα και το υπολειπόμενο οπτικό πεδίο.
Δεδομένου ότι τα άτομα με ΜΑ διατηρούν την ικανότητα να αναγνωρίζουν πρόσωπα μέχρι τα πολύ τελευταία στάδια της νόσου, οι δυσκολίες στην αναγνώριση προσώπου είναι απίθανο να ευθύνονται αιτιολογικά για την ψυχοκοινωνική δυσφορία. Πράγματι, η αιτιακή σύνδεση μπορεί να λειτουργήσει προς την άλλη κατεύθυνση. Η ανησυχία για την εξέλιξη της νόσου ή η περιορισμένη κινητικότητα μπορεί να είναι οι κύριες αιτίες της κατάθλιψης – κάτι που με τη σειρά του μπορεί να μειώσει την κοινωνική δραστηριότητα.
Έτσι, ανεξάρτητα από την ηλικία έναρξης της νόσου ή τον τύπο απώλειας όρασης, οι βλάβες της όρασης φέρουν βαρύ ψυχολογικό φορτίο, με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο άγχους και κατάθλιψης. Αυτό είναι πιθανό να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες που περιλαμβάνουν άμεση απώλεια όρασης, φόβο επιδείνωσης της όρασης, απώλεια ευκαιριών απασχόλησης, περιορισμένες δραστηριότητες και κινητικότητα και δυσκολίες πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη. Ακόμη και με ελάχιστη απώλεια όρασης, η απλή γνώση της ύπαρξης μιας ασθένειας προγνωστικής της προοδευτικής απώλειας όρασης μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής.
Πηγή: journalofoptometry.org